 |
| Cuốn sách mới của Cass Sunstein đặt các chuẩn mực vào trung tâm của cách chúng ta nghĩ về sự thay đổi. (Shawn Brackbill for The New York Times) |
Cá nhân có thể thay đổi cách chúng ta nhìn thấy.
Khi Cass Sunstein là một giáo sư luật trẻ tuổi, anh tình cờ đi ngang qua một giáo sư nam lớn tuổi hơn đang nói chuyện với một nữ sinh viên trẻ ở hành lang. Trước sự kinh ngạc của Sunstein, vị giáo sư này đang vuốt tóc học sinh.
Sunstein sau đó đã đến gặp cô và nói: "Cái đó hoàn toàn không phù hợp. Anh ta không nên làm điều đó." Cô sinh viên đã gạt bỏ lời của anh ta: "Nó trong sáng, Ông ấy là một ông già. Nó thực sự không phải là một vấn đề."
Ba mươi phút sau, cũng cô sinh viên đó xuất hiện trong văn phòng của anh ta, trong nước mắt. "Ông ấy làm điều đó mọi lúc," cô ấy đã khóc. "Thật kinh khủng. Bạn trai tôi nghĩ tôi nên chính thức khiếu nại, nhưng tôi không muốn làm điều đó. Tôi không muốn làm ầm ĩ."
Trong cuốn sách mới, "Cách Thức Thay Đổi Xảy Ra," Sunstein dùng câu chuyện này để nêu ra vài điểm. Đầu tiên, đôi khi các phản ứng cá nhân của một người khác biệt với cách thông thường mà xã hội phản ứng trong một tình huống nhất định. Thứ hai, nếu bạn cho phép mọi người thể hiện cảm xúc thật của họ, đôi khi họ sẽ trách móc bạn vì điều đó. Thứ ba, nếu có sự bất đồng lớn giữa cách mà xã hội phản ứng và cảm xúc thực sự của họ, thì bạn có một tình huống chín muồi cho sự thay đổi xã hội triệt để và đột ngột.
Cuốn sách của Sunstein làm sáng toả điều này, bởi vì nó đặt các chuẩn mực vào trung tâm của cách chúng ta nghĩ về sự thay đổi. Một nền văn hóa được tạo thành từ các chuẩn mực - các quy tắc đơn giản chi phối những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi phù hợp vào thời điểm nào đó. Ví dụ, nó phù hợp để làm kinh hoàng chúng ta, khi ai đó đánh con chó của họ. Nó không phù hợp để yêu cầu người lạ cho bạn biết thu nhập của họ.
Hầu hết các quy tắc là vô hình trong hầu hết thời gian. Chúng chỉ như là nước mà chúng ta bơi trong đó. Chúng ta tiếp thu chúng một cách vô thức bằng cách bắt chước những người xung quanh. Chúng ta ngầm biết rằng nếu chúng ta vi phạm một chuẩn mực, sẽ phải trả giá xã hội, thậm chí có thể bị loại ra ngoài.
Thỉnh thoảng, một quy tắc ngừng ảnh hưởng hoặc xảy ra tranh cãi. Người ta chậm chạp trong việc thách thức một chuẩn mực rộng hơn, vì họ không muốn nói tới bất cứ điều gì có thể khiến họ không được ưa chuộng. Nhưng cuối cùng vài người nhận thấy rằng, thực sự, có rất nhiều người âm thầm nghĩ rằng một vài chuẩn mực là sai hoặc lỗi thời.
Khi điều này xảy ra, nó được chấp nhận để công khai các suy nghĩ riêng tư của bạn. Ngày càng có nhiều người lên tiếng và bạn nhận thấy sự thay đổi sẽ xảy ra nhanh chóng. Ví dụ, đã từng có hình phạt xã hội cho việc hỗ trợ hôn nhân đồng tính. Bây giờ, có hình phạt xã hội vì không hỗ trợ nó.
Sunstein chỉ ra tầm quan trọng của các "nhà thầu chuẩn mực", những người thách thức các quy tắc cũ và tạo ra những quy tắc mới. Sunstein nói thêm rằng, có ít nhất năm cách chuyển dịch chuẩn mực khác nhau, mặc dù thường thì một người có thể thực hiện một số vai trò như sau:
Những người đặt tên (Namers). Đây là những người mô tả bối cảnh theo một cách mới. Họ mô tả thực tế xung quanh chúng ta theo cách có thể nhìn thấy những gì trước đây là vô hình hoặc được coi là điều hiển nhiên. Charles Dickens khiến người nghèo nhìn thấy nước Anh thời Victoria.
Những người theo chủ nghĩa đối đầu (confrontationalists). Các phong trào xã hội tiến lên phía trước bằng cách tuyên bố những điều nhục nhã mà đã được chấp nhận trước đây: phân biệt đối xử, xả rác bừa bãi, quấy rối tình dục, v.v. Họ đánh thức mọi người theo cách đối đầu một cách chủ động và rõ ràng với các chuẩn mực nhục nhã cũ. Phong trào quyền dân sự có một chiến lược nhằm tạo ra một vở nhạc kịch nhiều kỳ mỗi ngày: Làm điều gì đó mỗi ngày buộc những người phân biệt chủng tộc phải thể hiện sự căm ghét chính họ và sự bất công của các quy tắc của họ. Đây là cách bạn đánh thức mọi người.
Những người làm sáng tỏ (Illuminators). Nếu những người đối đầu phá bỏ những chuẩn mực cũ, những người khai sáng sẽ nâng những cái mới lên. Họ làm điều này bằng cách cho thấy những người phá vỡ chuẩn mực điềm tĩnh và công bằng như thế nào và do đó khuyến khích người khác bắt chước họ. Những người có quan điểm cực đoan thập niên 1960 đã vi phạm tất cả các loại quy tắc, nhưng chính những người đổi mới như Ken Kesey, Bob Dylan và Janis Joplin đã tạo ra bản sắc phản văn hóa: Đây là chính chúng ta. Đây là câu chuyện mà tất cả chúng ta là một phần trong đó. Đây là cách chúng ta cư xử.
Những người triệu tập cuộc họp (conveners). Đây là những người tổ chức các cuộc tụ họp cho những ai muốn thay đổi cùng một chuẩn mực. Những cuộc tụ họp này đã thúc đẩy các tác nhân thay đổi bằng cách nhắc nhở, "Chúng ta đông lắm!" Họ tài trợ cho những hành động cụ thể mà bạn có thể làm, để khuyến khích những chuẩn mực mới. Mọi người nên tái sinh.
Những người nổi tiếng (celebrities). Khi những người nổi tiếng, được yêu thích hay có ảnh hưởng thể hiện sự thay đổi chuẩn mực, bạn có một cơ hội tốt. Nghĩa là, khi bạn lôi kéo tất cả những người có thể không thực sự quan tâm đến nguyên nhân, người ta chỉ biết rằng đây là cách những người tuyệt vời nghĩ và hành động, vì vậy họ cũng muốn làm điều đó.
Chúng ta đang sống trong một thời điểm khi các chuẩn mực đang trong sự thay đổi cực độ. Donald Trump đã phá vỡ hàng trăm quy tắc đã được thiết lập của chúng ta và cho phép mọi người nói những điều không thể nói được, chỉ một thập kỷ trước. Đặc biệt là trong chính trị, các quy tắc cũ của cách cư xử đúng đắn không còn được áp dụng nữa.
Nhưng tất cả chúng ta đều có khả năng tạo ra bầu không khí văn hóa xung quanh chúng ta, thông qua cách chúng ta hành động và giao tiếp. Khi một nhóm nhỏ thay đổi cách họ thể hiện có sự chấp thuận và không chấp thuận, điều đó có thể chuyển dịch các phương cách đổi mới xã hội, trong số các nhóm có quan hệ với nhau, ngày càng rộng hơn. Sự thay đổi sẽ xảy ra thình lình. Tất cả chúng ta sẽ chuyển hướng trong cách nhanh chóng, mà có thể làm chúng ta kinh ngạc so với trước đó.
Không có nhận xét nào :
Đăng nhận xét