Lê Lâm
Đám đông ngoài đời rất khác với đám đông tên mạng xã hội. Đám đông ngoài đời, nếu không được kiểm soát, có thể gây ra những phản ứng tức thời, lợi hay hại cho ai đó. Tuy nhiên, nếu được kiểm soát, đám đông ngoài đời tạo ra phản ứng tốt có lợi nhiều hơn. Ví dụ, vụ sập toà tháp đôi, mọi người được chỉ huy để thoát ra một cách an toàn.
Ngược lại, đám đông trên mạng xã hội thường bị ảnh hưởng bởi những người nỗi tiếng, những sự kiện ồn ào, và kiểu thuyết phục đơn giản. Cái gì đơn giản dễ hiểu, không cần biết đúng sai, sẽ dễ thuyết phục đám đông hơn. Nếu người nổi tiếng, lại nói cái gì đó đơn giản, lại càng tăng tính thuyết phục.
Trong khi cái đúng, thường cần phải có lý lẽ, có thống kê, và có vẻ khó hiểu, vì vậy, trở nên khó thuyết phục đám đông. Ít ai chịu nghe một báo cáo khoa học dài với những số liệu thống kê và nghiên cứu cẩn thận, ví dụ như Fact Check. Trong khi người ta lại dễ nghe và tin theo một câu nói đơn giản dễ hiểu, nhưng lại không có bất kỳ nghi ngờ gì kế hoạch khả thi để thực hiện nó, cũng như hậu quả lâu dài của kế hoạch đó.
Ví dụ, để ngăn người Mexico di cư bất hợp pháp, ta hãy xây bức tường biên giới. Quá đơn giản, nhưng dễ thuyết phục. Trong khi những biện pháp ngăn ngừa, đòi hỏi nhiều suy nghĩ, phải tìm cách chứng minh, sử dụng số liệu thống kê, số liệu lịch sử, làm người nghe khó hiểu, dẫn đến khó thuyết phục họ.
Dưới ảnh hưởng của mạng xã hội, những sự kiện ầm ỷ, vui nhộn, không cần nhiều suy nghĩ và hiểu biết, càng nỡ rộ hơn, đẩy người ta đến sự chọn lựa đầy cảm tính và thiếu lý lẽ. Tuyển mộ của IS, di dân, buôn người, phân biệt chủng tộc, Brexit, America First. Đó chính là hậu quả của những gì đang diễn ra trong thế giới ngày nay.
Trong khi cái đúng, thường cần phải có lý lẽ, có thống kê, và có vẻ khó hiểu, vì vậy, trở nên khó thuyết phục đám đông. Ít ai chịu nghe một báo cáo khoa học dài với những số liệu thống kê và nghiên cứu cẩn thận, ví dụ như Fact Check. Trong khi người ta lại dễ nghe và tin theo một câu nói đơn giản dễ hiểu, nhưng lại không có bất kỳ nghi ngờ gì kế hoạch khả thi để thực hiện nó, cũng như hậu quả lâu dài của kế hoạch đó.
Ví dụ, để ngăn người Mexico di cư bất hợp pháp, ta hãy xây bức tường biên giới. Quá đơn giản, nhưng dễ thuyết phục. Trong khi những biện pháp ngăn ngừa, đòi hỏi nhiều suy nghĩ, phải tìm cách chứng minh, sử dụng số liệu thống kê, số liệu lịch sử, làm người nghe khó hiểu, dẫn đến khó thuyết phục họ.
Dưới ảnh hưởng của mạng xã hội, những sự kiện ầm ỷ, vui nhộn, không cần nhiều suy nghĩ và hiểu biết, càng nỡ rộ hơn, đẩy người ta đến sự chọn lựa đầy cảm tính và thiếu lý lẽ. Tuyển mộ của IS, di dân, buôn người, phân biệt chủng tộc, Brexit, America First. Đó chính là hậu quả của những gì đang diễn ra trong thế giới ngày nay.
Có ai đó nói con người sinh ra đã có sẵn cá tính tốt và xấu, nhưng lại thích nghe cái xấu hơn cái tốt, về mặc nào đó chuyện xấu dễ tiếp thu và dễ bị thuyết phục hơn chuyện tốt. Vì vậy, để tránh cái xấu cái ác, người ta đặt ra luật phát để răn đe, và lái con người làm điều tốt, điều thiện theo một chuẩn mực nào đó.
Tuy nhiên, luật pháp trong nhiều hoàn cảnh, thường không đủ để giúp con người phân biệt tốt xấu đúng sai, lúc đó cần có sự tham gia của đạo đức. Nhưng đạo đức có khi lại phụ thuộc vào truyền thống dân tộc, và đặc biệt là phụ thuộc vào số đông, mà ngày nay bị chi phối mạnh mẽ bởi mạng xã hội.
Ví dụ, lệnh cấm người ở 7 quốc gia vào Mỹ, không quan tâm tình trạng hợp pháp của họ khi nhập cảnh Mỹ, gây nhiều xáo trộn và biểu tình tại các sân bay, cuối cùng bị vô hiệu hoá bởi 2 cấp của toà án. Tuy nhiên, lệnh này lại được đồng tình của hơn 55% dân Mỹ (theo một bái báo trên VOA). Trong trường hợp này, nếu xem cái đúng là sự đồng thuận trên 50% thì toà án đại diện cho cái đúng dựa trên luật pháp là sai.
Mặc dù, con người thường xuyên được giáo dục để làm chuyện tốt, nhưng trước biển đám đông trên mạng xã hội, cái tốt hình thành từ giáo dục có vẻ khó đứng vững và lâu dài, ngược lại, cái "tốt" hình thành vì được sự đồng thuận của đám đông có thể phát triển nhanh chóng và dai dẳng. Trong trường hợp này, mạng xã hội đã chiến thắng giáo dục truyền thống.
Tuy nhiên, luật pháp trong nhiều hoàn cảnh, thường không đủ để giúp con người phân biệt tốt xấu đúng sai, lúc đó cần có sự tham gia của đạo đức. Nhưng đạo đức có khi lại phụ thuộc vào truyền thống dân tộc, và đặc biệt là phụ thuộc vào số đông, mà ngày nay bị chi phối mạnh mẽ bởi mạng xã hội.
Ví dụ, lệnh cấm người ở 7 quốc gia vào Mỹ, không quan tâm tình trạng hợp pháp của họ khi nhập cảnh Mỹ, gây nhiều xáo trộn và biểu tình tại các sân bay, cuối cùng bị vô hiệu hoá bởi 2 cấp của toà án. Tuy nhiên, lệnh này lại được đồng tình của hơn 55% dân Mỹ (theo một bái báo trên VOA). Trong trường hợp này, nếu xem cái đúng là sự đồng thuận trên 50% thì toà án đại diện cho cái đúng dựa trên luật pháp là sai.
Mặc dù, con người thường xuyên được giáo dục để làm chuyện tốt, nhưng trước biển đám đông trên mạng xã hội, cái tốt hình thành từ giáo dục có vẻ khó đứng vững và lâu dài, ngược lại, cái "tốt" hình thành vì được sự đồng thuận của đám đông có thể phát triển nhanh chóng và dai dẳng. Trong trường hợp này, mạng xã hội đã chiến thắng giáo dục truyền thống.
Xã hội ngày càng tiến bộ trong khoa học kỹ thuật, nhưng con người sinh ra lớn lên, luôn bắt đầu những bài học vỡ lòng về đạo đức, về cái đúng cái sai. Vì vậy, nhận thức về đạo đức, đúng sai, nhận thức về xã hội, con người, hầu như không khác gì so với nhận thức của con người của 100 năm trước, nếu giáo dục và môi trường sống không đóng góp cho nhận thức của họ. Khi cái đúng sai có sự can thiệp tràn ngập của mạng xã hội, con người sẽ có tâm lý theo đuôi đám đông với nhiều cảm tính, thiếu lý tính.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét